Iha mata-dalan antigu ida kona-ba aprende Bíblia hosi Sékulu Médiu,ne’e be dehan:
Surat (signifikadu literál) ko’alia kona-ba hahalok; Alegoría ko’alia kona-ba fiar (fé);
Morál nudar indikadór oinsá atu halo buat ida; no Analojia refere ba ita nia destinu.
Wainhira ema nain rua involve iha debate ka ko’alia, signifika iha diálogu ida. Karik ema ida mesak mak ko’alia deit, nia informa ka lee monólogu ka narasaun ida. Iha izemplu barak kona-ba forma literáriu oi-oin, hanesan poezia no proza. Bíblia kontein diálogu, monólogu, narasaun, proza, no poezia barak. Bíblia mos kontein figurativu no parábola, tanba buat rua ne’e mos konsidera nudar forma literáriu ida, no simu nudar maneira válidu ida mos ba hato’o menzajen.
“Signifikadu” ka intensaun klaru kona-ba teistu, hanaran “signifikadu literál”. Bazikamente signifikadu literál la dook hosi signifikadu izátu, ou hanesan sa mak iha liafuan sira ne’e. Wainhira ita lee iha Bíblia, iha teistu dehan hanesan ne’e: “No Nai Maromak lia tuun dehan, ‘Sai Naroman ba’” (Jénezis 1, 3), maizumenus iha hanoin katak lee nain sira hatene diak sa signifika hosi liafuan sira iha fraze ne’e.
Tanba ne’e wainhira ita lee ka intérpreta Bíblia, importanti ba ita atu hatene tipu servisu literáriu sa mak hakerek nain teistu uza, nune’e ita bele defini signifikadu sa mak hakerek nain hakarak dehan ka hanoin.
Maski kada liafuan iha intensaun no signifikadu literál, dala ruma uza liafuan sira nudar símbolu hodi hakarak hato’o ideia ka hanoin seluk ida. Iha figurativu alegoría internál no esternál iha Bíblia laran. Dala ruma uza figurativu internál, izemplu metáfora tuir mai ne’e, “Imi mak masin mundu nian” (Mat 5, 13), ou uza analojia hanesan, “Hau mak uvaz hun, no imi mak uvaz nia sanak sira” (Juaun, 15, 5). La husu atu lee-nain ka rona-nain sira atu intérpreta teistu sira ne’e literalmente ka hanesan hakerek, katak nia mak masin dapur nian ou konsidera fali nia-an hanesan uvas sanak ne’ebé nia la’os ema. Figurativu iha teistu ne’e nudar avizu ida liu hosi liafuan sira ne’e atu informa dutrina ka lisaun ida. Nudar esternál, figurativu ka parábola ne’e akontese wainhira kria relasaun ida entre teistu Testamentu Da’uluk no teistu seluk hosi Testamentu Da’rua nian. Izemplu, hakur Tasi Mean ho Moizes, hanesan iha Livru Ézodu 16, no Saun Paulu nia referensia ba akontesimentu ne’e iha nia karta ba sarani sira iha Korintu (1Kor 10, 2), wainhira nia dehan, “Atu sai Moizes nia segidores, sira tomak tenki simu baptizmu iha kalohan no tasi laran.”
Signifikadu morál hosi teistu iha Bíblia ne’e atu hanorin katak oinsá lee nain sira tenki hala’o sira nia moris ka hatudu hahalok. Fraze koñesidu seluk ne’e bé dehan, “Maibé Hau dehan ba Imi: Labele halo aat hasoru ema ne’e bé halo aat ba imi, maibé se mak bása imi nia hasan sorin, fó tan imi nia hasan sorin ba” (Mat 5, 39). Presiza fó interpretasaun morál ba teistu ne’e, katak: ema tenki perdua nia inimigu, no la’os atu hases tiha deit nia oin hosi nia ninimigu ne’e. Atu hanesan ho tesitu ne’e, iha Bíblia, Jezus mos dehan, “Tan sa Ó bele haré foer ida iha Ó maluk nia matan, maibé aikabelak ne’e be iha Ó matan laran, Ó la hatene?” (Luk 6, 41), teistu ne’e nia mensajen morál mak ne’e: atu ita mantein buat hotu-hotu ho ekilibriu no hakraik-an.
Iha mata-dalan antigu ida kona-ba aprende Bíblia hosi Sékulu Médiu, ne’e be dehan: Surat (signifikadu literál) ko’alia kona-ba hahalok; Alegoría ko’alia kona-ba fiar (fé); Morál nudar indikadór oinsá atu halo buat ida; no Analojia refere ba ita nia destinu.
Kumpriensaun anagójiku mak diak liu sira seluk. Anagójiku lori nia lee nain sira ba realidadi futuru ne’e be sei akontese, maibé nia realidadi hanesan los ho sa mak akontese iha tempu ohin loron nian, tanba Nai Maromak profesía antes ona. Wainhira Livru Revelasaun 21 ko’alia kona-ba sidadi Jeruzalem nudar lalehan foun, ema matenek barak fiar katak deskrisaun ne’e nudar anagójiku ida kona-ba Igreja iha tempu ikus nian.
(Gcb).
(Gcb).
Comments
Post a Comment