BÍBLIA KATAK SA? | LISAUN - 1

Bíblia nudar livru ne’e be mistériu tebetebes.

Tanba ne’e dala barak ema kumpriende sala.

           

Ita rona ema fó naran barak ba Bíblia. Bíblia nu'udar livru hotu-hotu nia inan. Bíblia nu'udar Maromak Nia Liafuan ne’ebé Hakerek Nanis ona. Bíblia nu'udar livru Santu.  Loloos katak Bíblia la’os livru boot ida ne’ebé iha kapítulu barak, maibé livru ne’ebé halibur livru barak iha laran, hahu hosi  Livru Jénezis to’o Livru Revelasaun ka Apokalípse. Oinsá bele haketak Bíblia ho livru sira seluk? Buat ne’ebé halo Bíblia la hanesan ho livru sira seluk mak ne’e: Bíblia mai hosi fonte inspiradór ida deit. Maromak Ispíritu Santu mak inspira.

            Bíblia hanaran nu'udar Maromak Nia Liafuan. Iha Dalen Ebreu uza liafuan dahar. Dalen Gregu uza liafuan logos no dalen Latin uza lifuan verbum, ne’e be traduz ba Portugés katak palavra, no iha Inglés katak word. Hosi dalen sira ne’e ita traduz ba Tetun katak liafuan. Tan ne’e, liafuan nudar símbolu ne’e be ema uza atu hato’o sira nia hanoin ka ideia ba malu. Nune’e mes Maromak ko’alia mai ita ema uza liafuan.

            Bíblia nudar livru ne’e be mistériu tebetebes. Tanba ne’e dala barak ema kumpriende sala. Sala barak liu mak wainhira ema halo sitasaun. Ema barak konsidera Bíblia nu'udar Maromak Nia Liafuan ne’ebé reveladu, perfeitu, serteza katak laiha sala. Maibé dala barak ita hakfodak, tanba ema sita Bíblia la ho los hodi hato’o sira nia menzajen. Izemplu liafuan “bíblia” ne’e rasik ita la hetan iha Bíblia laran. Ita bele buka iha Bíblia versaun sa deit mos ita sei la hetan liafuan ne’e. Se nune’e liafuan  “bíblia” ne’e mai hosi ne’ebé no tanba sá ita uza liafuan ne’e hodi hanaran Livru Santu ne’e?

            Gubla, lokalizadu iha Líbano ne’e bé ohin loron hanaran Jibail, nudar sidadi famozu ida iha Fenísia. Sidadi ne’e koñesidu ho produtu papiru. Wainhira surat tahan ladauk halo hosi ai, ema sira iha tempu ne’ebá uza papiru nia kulit atu hakerek sira nia menzajen no dokumentu hotu. Dokumentu ne’e be hakerek ona sira lulun no rai ba tempu naruk. Sira konserva dokumentu lulun sira ne’e ho kuidadu tebetebes. Tanba ne’e dokumentu sira ne’e ohin loron bele to’o iha ita nia liman.

            Iha tinan 1200 AC, ema Gregu sira troka sidadi ne’e nia naran ba Byblos. Liafuan ne’e iha dalen Gregu katak livru. Tanba iha tempu ne’ebá livru hotu mai hosi papiru no Gubla koñesidu nudar sentru produz papiru. Tanba razaun ne’e mak sira troka sidade ne’e nia naran ba Byblos. Hafoin ema Romanu traduz liafuan byblos  hosi Gregu ba dalen Latin katak Biblia. Mai hosi ne’e mak ema hahu uza liafuan ne’e iha dalen oi-oin, izemplu bible iha Inglés, Bíblia iha Portugés, Español no Fransa, hafoin Tetun mos uza liafuan Bíblia, foti hosi Portugés.

            Tuir mai Saun Jerónimu, nu'udar ema primeiru ne’ebé uza terminolojia “biblia”. Nia mos mak ema primeiru ne’ebé halibur Biblia versaun primeiru iha tinan 396-400 AC. Iha Sékulu da’hat ne’e, Papa Dámazu, Bispu Roma, husu nia atu traduz dokumentu lulun sira hosi papiru kulit ne’e hosi dalen Ebreu, Aramaika, no Gregu ba dalen Latin. Tanba iha tempu ne’ebá ema matenek sira deit mak bele lee no ko’alia dalen Gregu no Ebreu. Tanba ne’e, traduz Bíblia ba povu simple sira nia dalen materna, mak  Latin. Ne’e mak primeiravez Bíblia mosu iha dalen ida mesak no halibur sai livru ida deit, hanesan ohin loron.

(Gcb).