TEISTU
Iha Nai nia naran, Aman, no Oan, no Espíritu Santu. Amen.
1Ba kristaun hotu, relijiozu sira, kléru sira, no leigu hotu, feto no mane, ba hotu-hotu nebé hela iha mundu ne’e, maun Fransisku, atan no imi nia servinain, ható respeitu no hakrúk, dame nebé lós husi lalehan no karidadi nebé ho laran-mós iha Nai. 2Tanba hau ne’e ema hotu nia atan, ne’e duni hau iha obrigasaun serví sira no ható hau nia Nai nia liafuan nebé morin-wain ba ema hotu. 3Maibé, hau mesak labele vizita ema ida-ida tanba hau nia isin fraku no moras. Tanba ne’e, wainhira tetu tiha buat sira ne’e hotu, hau disidi hodi hakerek karta ne’e no menzajeiru haklaken ba imi, ita Nai Jezus Kristu nia liafuan, nebé nudar Aman nia liafuan, no Espíritu Santu nia liafuan. Liafuan ne’e mak espíritu no moris (Ju 6, 64).
1-Aman nia Liafuan
4Aman nia liafuan nebé ás, santu no kmanek tebetebes, nebé Aman Leten Ás ható ona husi lalehan ho Nia anju santu Gabriel nia intersesaun ba Virjen Maria nebé santa no kmanek (Luk 1, 31). Husi nia knotak, liafuan ne’e simu ema nia isin lolós no ita nia frakeza. 5Maski Nia riku liu buat hotu-hotu (2 Kor 8,9), hakarak hili kiak iha mundu ne’e, hamutuk ho Nia inan, virjen rahun-diak liu.
6Besik ona ba Nia terus, Nia selebra Paskua hamutuk ho Nia eskolante sira. Nia foti paun, hasae agradese no hahí hafoin silu paun hodi dehan: Simu no han ba, ne’e Hau nia isin (Mat 2, 26). 7No foti kalix Nia dehan: Ne’e Hau Nia ran, ran Aliansa Foun, nebé sei nakfakar ba imi no ba ema tomak atu kasu sala (Mat 26, 27-28). Hafoin reza ba Aman, Nia dehan: Aman, karik bele, hases tiha kalix ne’e husi Hau (Luk 22, 44). 9Nia kosar sai hanesan ran-fukan nebé sulin ba rai. 10Maibé Nia intrega Nia hakarak iha Aman Nia hakarak hodi dehan: Aman, halo tuir Ita Nia hakarak (Mat 26, 42); laos hanesan buat nebé Hau hakarak, maibé hanesan buat nebé mak Ita rasik hakarak (Mat 26, 39).
11No mos Aman nia hakarak mak ne’e atu Nia Oan nebé diak-wain no kmanek, nebé Nia fó ba ita no nebé moris ona ba ita, sakrifika Nia-An ho hafakar Nia ran rasik nudar karan no sakrifisiu iha altar kruz. 12Laos ba Nia-An rasik deit, nebé tanba Nia halo ona buat hotu-hotu (Ju 1, 3), maibé ita nia sala hotu, 13no husik hela izemplu ba ita, atu ita tuir Nia ain-fatin (1Ped 2, 21). 14Nia hakarak atu ita hotu hetan salvasaun liu husi Nia, no atu ita simu Nia ho laran nebé santu no isin nebé kmók. 15Maibé ema barak mak lakohi simu Nia no la hakarak atu Nia salva sira, maski Nia karau-jugu ne’e diak no Nia naha kman (Mat 11, 30).
2-Susar ba sira nebé la simu Maromak Nia ukun-fuan sira;
rahun-diak ba sira nebé halo tuir
16Susar ba sira nebé la hakarak koko Nai midar oin-sa (Sal 33, 9) no gosta liu nakukun duke naroman (Ju 3, 19), tanba la hakarak moris tuir Maromak nia ukun-fuan sira. 17Konaba sira ne’e profeta dehan ona: Susar ba ema sira nebé ses husi Ita Nia ukun-fuan sira. 18Maibé ksolok no rahun-diak ba sira nebé hadomi Maromak no halo tuir hanesan saida mak Nai rasik dehan iha Evanjellu: Hadomi Ó Nai Maromak ho fuan, ho neon tomak no hadomi ema seluk hanesan hadomi Ó an rasik (Mat 22, 37 no 39).
3-Mai ita hadomi no adora Maromak
19Lós mai ita adora Nia ho laran no ho neon kmók tanba Nia rasik husu buat ne’e liu sasan hotu-hotu. Nia dehan: Adoranain sira nebé lós sei adora Aman iha espíritu no lialós (Ju 4, 23). 20Tanba ema hotu nebé adora Nia, tenki adora Nia iha espíritu lialós (Ju 4, 24). 21Diak liu ita hasae mosek no orasaun ba Nia loron no kalan hodi dehan: Ami Aman iha lalehan, ita tenki halo orasaun nafatin la ho kolen (Luk 18, 1).
4-Konaba simu konfesa no komuiniaun
22Ita mos tenki konfesa ita nia sala hotu ba nai-lulik no husi nia liman ita simu ita Nai Jezus Kristu Nia Futar Isin no Ran. 23Se mak la han Nia Isin no hemu Nia Ran, labele tama ba Maromak Nia reinu (Ju, 3, 5). 24Maibé ema tenki han no hemu ho laran mós. Tannba se mak simu la ho laran mós, nia han no hemu kastigu ba nia-an rasik. Tanba la respeitu Nai Nia Isin (1Kor 11, 29), katak nia labele haketak Nai Nia Isin ho hahan baibain. 25No diak-liu ita mos iha hahalok diak sira nebé hanesan ho peniténsia (Luk 3, 8). 26No hadomi ita maluk hanesan ita an rasik (Mat 22, 39). 27Karik ema ida la hakarak hadomi nia maluk hanesan nia-an rasik, maibé atu barak ka uitoan nia labele halo aat ba sira, maibé diak liu nia buka halo diak.
5-Laran-sadia husi sira nebé kaer knár no ezmola nia folin
28Sira nebé simu knár hodi tesi-lia ba ema seluk, diak-liu sira tesi-lia ho laran-sadia, nudar sira rasik laran metin atu simu laran-sadia nian husi Nai. 29Tanba julgamentu nebé laiha laran-sadia sei vale mos ba ema nebé la uza laran sadia (Tg 2, 13). 30Tanba ne’e, diak liu ba ita iha domin no hakraik-an, no fó ezmola, tanba ezmola hamos klamar husi sala nia foer (Tb 4, 11). 31Tanba buat hotu nebé ema husik hela iha mundu ne’e lakon ba sira ba nafatin; maibé sira sei lori hamutuk ho sira mak karidadi no ezmola nebé sira halo tiha ona. Tanba ne’e sira sei simu prezente no sira nia kolen nebé soi husi Nai.
6-Jejun isin-nian no halao peniténsia
32Ita mos tenki hadera-an no tahan-an husi visiu no sala hotu (Ekl 3, 32), husi han no hemu nebé barak liu. 33Ita tenki katólika; vizita beibeik igreja sira no tenki respeitu saserdote sira; laos uluk liu tanba haré ba nia nudar ema - maski nia ne’e sala nain ida - maibé tanba knár no serví ita Nai Jezus Kristu Nia Isin no Ran Santu liu, nebé sira hasae iha altar no sira simu no sira fahe ba ema seluk.
34Ita hotu tenki ho fiar konsiente, katak laiha ema ida mos bele hetan salvasaun, se laos tanba ita Nai Jezus Kristu Nia liafuan santu no Nia ran, nebé saserdote sira ható, haklaken, no serví. 35No sira deit mak bele hasae knár ne’e laos ema seluk. 36Liu-liu relijiozu sira nebé husik ona mundu, sira tenki halo buat barak no boot liu, maibé labele haluha buat sira ne’e (Luk 11, 42).
7-Nega-an rasik, hadomi funu-baluk sira no obediénsia
37Ita tenki hakribi ita nia isin ho visiu sira no sala hotu, nudar Nai dehan iha Evanjellu: Buat aat, visiu no sala hotu, sai husi fuan-laran (Mat 15, 18-19; Mrk 7, 23). 38Ita tenki hadomi ita nia funu-maluk sira no halo diak ba ema sira nebé ódiu ita. 39Ita tenki halo tuir ita Nai Jezus Kristu Nia mandamentu no konseillu.
40Ita mos tenki nega ita nia-an rasik no halo hakruk ita isin ba karau-jugu serví nian no obediénsia nebé santa, hanesan ema ida-ida promete ona ba Nai. 41Maibé laiha ema ida mos, tanba obediénsia, ba obedese fali ba ema seluk nebé haruka halo sala ka buat nebé lalós.
8-Autoridadi nudar knár-servisu
42Ema nebé simu knár atu ema seluk obedese ba nia no konsidera nudar ema boot, diak liu hatudu-an nudar ema kiik liu no sai atan ba irmaun sira seluk (Luk 22, 26). 43No uza fuan-domin, nodi halo ba nia irmaun sira, nudar nia rasik hakarak atu ema seluk halo hanesan ne’e mos ba nia, wainhira nia iha fatin nebé hanesan. 44No mos nia labele laran susar ba nia irmaun ida tanba irmaun ne’e nia sala. Maibé diak liu nia konseillu ho pasiénsia tebes no hakraik-an, ajuda nia ho laran diak no oin maus.
9-Ida-ida sei simu nia kolen
45Ita labele sai ema matenek no sábiu tuir isin nian (1 Kor 1, 26) , liu-liu ita tenki sai ema simples, hakraik-an no kmók. 46Diak liu ita hewai no hakribi ita nia isin, tanba ita hotu nia sala rasik, sai ema folin laek no dodok, dois no lalatik, nudar Nai lia tun ba profeta: Hau ne’e lalatik laos ema, ema barak hewai no hakribi (Sal 22, 7). 47Ita nunka bele iha ema seluk nia leten, maibé ita tenki sai atan no hakruk ba ema hotu tanba Maromak (1 Ped 2, 13).
10-Maromak nia oan sira nia ksolok
48Ema hotu, feto no mane sira, wainhira imi halao buat sira ne’e hotu no badinas tó loron ikus mak Nai nia Espíritu sei hela ho sira (Is 11, 2), no sei halo uma no hela fatin iha sira laran (Ju 14, 23). 49No sira sei sai Aman Lalehan nia oan, nebé Nia servisu sira halao ona. 50No sira mak Ita Nai Jezus Kristu nia espozu, maun-alin, no inan (hr Mat 12, 50).
51Ita sai hanesan espozu wainhira klamar nebé fiel, Espíritu Santu sei halo hamutuk Jezus Kristu. 52Ita sai nudar maun-alin wainhira ita halo tuir Aman iha lalehan Nia hakarak. 53Ita sai nudar inan wainhira ita kous Nia iha ita nia fuan no ita nia isin tanba domin no tanba konsiénsia nebé mós no kmók. Ita hahoris Nia liu husi ita nia obra sira nebé santa; nebé tenki sai naroman ba ema seluk hanesan izemplu.
54Oh murak, santu no ás oin-sa iha Aman ida iha lalehan! 55Oh santu, fó ksolok, furak no halo hakfodak oin-sa iha espozu ida nune’e! 56Oh santu no hakbesik-an lós, haksolok ida oin-sa, fó matak-malirin, halo hakmatek, midar, gostozu, soi atu hadomi duni, no hakarak nia liu buat hotu-hotu, iha maun-alin no oan ida hanesan ne’e, nebé fó Nia-an ba Nia bibi sira (Ju 10, 15) no harohan ba Nia Aman tanba ita, hodi dehan: Aman Santu, hamatan sira iha Ita naran, sira nebé Ita fó ona mai Hau (Ju 17, 11). 57Aman, sira hotu, Ita fó ona mai Hau iha mundu, no sira Ita nian, no sira Ita fó ona ba Hau (Ju 17, 6). 58Liafuan nebé ita ható ona ba Hau, Hau ható ona ba sira. Sira simu ona no hatene lolós katak, Hau mai husi Ita, no sira fiar katak, Ita mak haruka Hau mai (Ju 17, 8). Hau ható lia-husu tanba sira no laos ba mundu (Ju 17, 9); habensa ba no hasantu sira ba (17, 17). 59Hau mos hasantu Hau-an ba sira, atu Ita mo hasantu sira (Ju 17, 19) atu sai ida deit hanesan ita (Ju 17, 11). 60Oh Aman, Hau hakarak, atu iha nebé deit Hau iha ba, sira mos iha hamutuk ho Hau, atu sira hateke Hau nia glória (Ju 17, 24) iha Ita nia reinu (Mat 20, 21).
61No kriatura tomak nebé iha lalehan, iha rai, iha tasi, no iha rai okos hasaé mosek, glória, onra no hahí ba Maromak (Rev 5, 13), nebé simu tiha ona todan barak tanba ita, haraik ona buat diak barak ba ita, no sei haraik nafatin buat diak ne’e ba ita. 62Tanba Nia mak ita nia virtudi no ita nia kbiit, Nia deit mak Diak (Luk 18, 19), Nia deit mak Ás, Nia deit mak Kbiit Nain, halo-admira, diak tebetebes, Nia mesak deit mak santu, soi duni atu hahí no hawelok tinan ba tinan laiha rohan. Amen.
11-Sira nebé la halo Peniténsia
63Maibé ema hotu, nebé la halo peniténsia no la simu ita Nai Jezus Kristu Nia Futar Isin no Ran, 64maibé buka halo aat no sala no lao tuir konsiénsia nebé aat ho hakarak nebé la diak, no la halo tuir saida mak sira promete ona; 65nebé halo sira nia isin sai atan ba mundu ne’e, hakarak nia atan, la hakmatek no tur lametin ba buat mundu nian, ho laran susar ba buat moris nian; 66sira ne’e demóniu mak uza ona. Sira sai ona demóniu nia oan no sira halao nia servisu (Ju 8, 41). Sira ne’e matan aat tanba la haré naroman nebé lós, mak ita Nain Jezus Kristu. 67Sira laiha matenek ispirituál nian, tanba Maromak Nia Oan Mane la hela iha sira nia fuan, nebé nudar Aman Nia matenek nebé lós. Konaba sira ne’e dehan ona katak: sira nia matenek lakon tiha ona (Sal 107, 27). 68Sira haré saida mak la diak, sira hatene nia, sira halo tuir ho hakarak; no ho matan nakloke hamonu sira klamar ba susar.
69 Hai, ema matan aat, haré ba! Ó monu ba ita nia inimigu sira nia bosok, mak isin, mundu no demóniu. Tanba halo sala midar ba isin, maibé serví Maromak senti moruk. Tanba buat aat hotu (Mrk 7, 21. 23), visiu tomak no sala sai no mosu husi ema nia fuani, hanesan Nai dehan iha Evanjellu. 70Ó laiha buat diak ida mos iha mundu agora ne’e no iha mundu nebé sei mai. 71Hanoin katak Ó sei kleur ho sasan mundu nian sira nebé sei aat ne’e, maibé Ó monu ba bosok, tanba sei tó loron no nia tempu, nebé Ó la hanoin hetan, la hatene no konsiente.
12-Ema moras sira nebé la halo peniténsia
72Isin hahu hetan moras, mate mos hahu besik, maun alin no belun sira mai dehan: Hadia ona Ó nia riku-soin sira.
73Haré ba, fen no oan sira, maun alin no nia belun sira halo finji tanis. 74Nia loke matan, haré sira tanis, laran dodok ho sentimentu nebé la diak. Nia hanoin iha laran no dehan: Haré ba, klamar, isin, no sasan riku-soin hotu, hau intrega ba ita liman laran. 75Susar oin-sa ema ne’e, nebé konfia no intrega tiha klamar, isin no nia riku-soin tomak ba iha liman sira hanesan ne’e. 76Nudar Nai lia tun ba profeta: Susar ba sira nebé tau laran metin ba ema (Jer 17, 5). 77Nune’e sira bolu lalais nai-lulik ida nodi husu ba nia:
- Ita hakarak duni simu peniténsia ba ita nia sala tomak?
78Nia hatan:
- sim, hau hakarak”.
- Ita hakarak, tuir ita bele, uza ita nia riku-soin nodi hadia violasaun, bosok, no lia bobar hotu nebé ita halo ba ema seluk?”
79Nia hatan:
- Lae!
No nai-lulik husu:
- Tanba sa lae?”
80-Tanba buat hotu-hotu intrega ona ba maun alin no hau nia belun sira. 81Nia koalia labele ona, no ema sorti-laek ne’e mos mate.
82Diak atu hotu-hotu hatene ne’e, katak iha nebé deit no ho maneira saida deit ema mate iha sala aat laran nebé la simu peniténsia, tuir lolós nia bele halo atu simu, maibé demóniu hadau klamar husi nia isin, tuir kedas ho senti tauk no susar nebé boot tebes, nebé laiha ema ida mos bele imajina no nia mesak deit mak bele senti. 83Riku-soin tomak, kbiit no mantenek nebé nia hanoin nudar ninian, sei foti husi nia (Luk 8, 18; Mrk 4, 25). 84Nia husik hotu sasan sira ba maun alin no nia belun sira. Sira ne’e mak foti no fahe hotu nia riku-soin no hafoin dehan: Susar ba nia klamar, tuir lolós nia sei bele fó barak liu tan ba ita no sei hetan barak liu tan duke nebé nia iha. 85Isin lalatik mak han; nune duni mak nia lakon isin no mos klamar iha loron moris nebé badak ne’e, no nia tama ba infernu, fatin nia sei simu susar rohan laiha.
Orasaun ikus no bensaun
86Hodi Aman, no Oan no Espíritu Santu. Amin.
87Ba sira hotu nebé simu karta ne’e, hau maun Fransisku, imi hotu nia atan kiik, husu no harohan iha Maromak nia domin (Ju 4, 16), ho laran hakarak rei imi ain, atu ita Nai Jezus Kristu nia liafuan ne’e no sira seluk, atu imi simu ho hakraik-an ho domin nakonu atu imi halao no moris tuir. 88Feto no mane hotu nebé simu karta ne’e ho laran, trata diak, no hakerek nodi haruka ba ema seluk, se sira badinas halo nune tó rohan (Mrk 24, 13), mak Maromak Aman no Oan no Espíritu Santu sei haraik bensa. Amin.
KOMENTÁRIU BA TEISTU
Konaba relasaun karta ne’e ho teistu seluk, esplika tiha ona iha kapítulu antes. Teistu nebé uluk nudar ideia prinsipál, maibé karta ida agora ne’e nudar redasaun ikus nebé liu husi prosesu kresimentu naruk ida.
Autentisidadi
Dokumentu sira hotu nebé tula karta ne’e relata katak, Fransisku mak nudar autor. Nebé sira nia testemuiñu bele konta mos. Teistu ne’e nia konteúdu rasik mos reforsa testemuiñu ne’e. Fransisku, ho nia espresaun nebé típiku, dala rua (v. 1 no 87) temi-sai nia-an nudar autor.
Konaba espresaun linguajen no maneira hanoin, dala ruma iha difikuldadi atu hatudu teistu ne’e nudar Fransisku ninian. Maibé, hanesan esplika tiha ona, wainhira kompila nia eskrita, liu-liu nebé boot, Fransisku baibain uza frei seluk nia ajuda. Buat ne’e tenki simu iha relasaun ho karta ne’e, iha kresimentu husi redator primeiru ba redator segundu presiza eziji tulun husi ema seluk. Servisu hamutuk ho frei seluk nunka impede Fransisku atu simu teistu ne’e nudar ninia obra rasik no haruka nia ba sira nebé atu simu karta ne’e nudar nia mensajen rasik.
Santa Klara mos koiñese ona karta ne’e ou forma nebé tuan liu. Ita hatene buat ne’e husi ninia karta primeiru ba Santa Âgata husi Praha (Klara nia alin), iha nebá nia koalia konaba ita Nai Jezus Kristu ninia “noiva, inan no feton”; iha karta terseiru nia laran, iha nebá nia koalia konaba Maromak Nia hela fatin iha klamar sira nebé fiar, ho liafuan sira nebé hanesan iha v. 48-50 husi 2KFN ne’e. Maibé Klara la hatudu momós nia relasaun ho Fransisku.
Tempu hakerek
La iha indikasaun lós nebé bele sai nudar mata dalan atu defini ninia hakerek. Bazeia ba nia paridadi nebé boot ho R1, balu sujere tinan 1221. Sa tan, tuir tradisaun, tinan 1221 kaer nudar komesu, hun orden terseiru hamrik. Maibé opiniaun sira ne’e hotu nafatin nudar alegasaun deit, nebé susar atu fó prova, ne’e duni problema nakloke nafatin.
Destinatáriu
Hanesan 1KFN, karta ida ne’e mos la fó sai ba ema fiar-nain sira hotu, maibé ba sira nebé temi “frei konvertedor sira.”Fransisku senti iha responsabilidadi espesiál ba sira no tanba ne’e fó ba sira “ regra moris” nian ida. Susar atu hatete, sira ne’e membru orden terseiru ka, hanesan nebé hanoin iha loron ikus; maibé karik sira mak grupu nebé sai pioneiru orden terseiru nian iha forma nebé koiñesidu iha loron ikus.
Valor Ispirituál
Karta ida ne’e nudar testemuiñu espesiál ida konaba Fransisku ninia espiritualidadi kristaun nebé klean. Liu-liu parte isin-lós husi karta ne’e (vv. 45-70) hatudu oin-sa Fransisku tama klean liu hodi deskobre mistériu divindadi sira nebé klean tebes. Iha tema prinipál balu nebé presiza subliña iha kraik ne’e.
1. Tema inkarnasaun Maromak Nia Oan, Nia sofrimentu no Nia mate, ható ho énfaze makás nebé indika liu ba Nia entidadi nudar ema. “Nia simu tiha ona ita ema nia isin lolós no ita ema nia frajilidadi” (v. 4); Nia kosar-ben sai hanesan ran fukan nebé naksulin ba rai” (v. 9). Énfaze ne’e mos karik nudar hanoin ida atu proteje konvertedor sira hasoru perigu doketizmu no ema Katár no Waldesi, movimentu evanjelizasaun sira nebé iha influénsia boot iha leigu sira lét iha tempu nebá, maibé kous dutrina nebé sala-dalan. Esforsu atu proteje konvertedor sira hasoru perigu erézia ne’e mos dook husi hahesuk, afirmasaun konaba selebra Sakramentu Eukaristia. Movimentu evanjelizasaun nebé erézia ne’e haklaken hanorin katak, leigu nebé mós iha direitu selebra Eukaristia, maibé kléru nebé sala-nain la iha direitu. Fransisku kontra makás hanorin-hanoin ida ne’e. Tan ne’e nia afirma: “Sira deit - kléru sira, saserdote ka nai-lulik - mak bele selebra eukaristia, laos ema seluk” (v.35).
2. Alein ne’e tema hadomi mos nudar núkleu “regra moris” ida ne’e. Ema fiar-nain sira, mane no feto, nebé hakarak moris tuir Kristu ho diak, la hanehan-an ho buat seluk maibé diak liu halao domin kristaun nian. Uluk liu domin ba Maromak nebé revela iha selebrasaun litúrjika no sasimuk, admisaun sakramentu; hafoin domin ba ema seluk, inklui hadomi inimigu nudar sinal nebé klaru liu hotu tuir espíritu kristaun nian.
3. Parte nebé sentrál liu hotu, nebé mos nudar kulminasaun domin ba Maromak, mak ezijénzia moris tuir Evanjellu nebé radikál: hau nia espíritu tenki mate atu Nai nia Espíritu bele hela metin iha ema nia laran, no ho nune ema bele tama ba moris Maromak Nain Tolu Ida Mesak nian. Ema konvertedor haluha tiha nia-an rasik hodi servi Maromak no kriatura tomak, iha Nai Maromak Nia Espíritu Nia orientasaun. Ho nune’e ema ida bele sai maktuir, segidor Kristu nian nebé lós no halo tuir Maromak Ninia hakarak. Ideia “halao konversaun” hetan fatin iha konteistu ezijénsia Evanjellu nebé radikál ne’e.
Comments
Post a Comment